انجیر معابد Ficus religiosa

نام فارسی: انجیر معابد

نام‌های غیر فارسی: Buddha tree, Peepal Tree, Bo tree, Beepul tree, Sacred tree

نام علمی: Ficus religiosa Linn

مقدمه

انجیر معابد از نظر تقدس و قدمت در سراسر جهان بی‌رقیب است. این درخت از جمله درازعمرترین درختان می‌باشد به طوری که یکی از این درختان در حوالی بمبئی حدود 3000 سال عمر می‌کند. بوداییان اعتقاد دارند که شاهزاده سیدهارتا با نشتن در زیر این درخت روشن فکر شده و از آن زمان یک بودا شده است، به همین دلیل این درخت، به اعتقاد بودائیان درختی مقدس به شمار می‌رود.

انجیر معابد به عنوان گیاهی زینتی در خیابان‌ها و یا کنار جاده‌ها کاشته می‌شود، اندکی استفاده‌های دارویی و اقتصادی دارد و نیز گاهی میوه و جوانه‌برگ‌های کوچک آن مصرف خوراکی دارد. عصاره پوست درخت به عنوان دهان شویه برای کم کردن دندان درد یا قوی سازی لثه و نیز برای درمان اسهال، اسهال خونی، سوزاک و زخم معده کاربرد دارد. برگ‌ها و شاخه‌های جوان مسهل بوده و در درمان بیماری‌های پوستی به کار می روند.

خصوصیات گیاه شناسی

درختی بزرگ، ارتفاع تا 30 متر، قطر تنه 5/1 تا 2 متر، رشد سریع، همیشه سبز که در مناطق با آب و هوای موسونی نیمه خزان کننده و خزان کننده است. برگ‌ها براق، سبز تیره، چرمی، لرزان و قلبی شکل که نوک دراز و مخروطی شکل دارند. دارا بودن نوک دراز و مخروطی باعث می شود که شناسایی این درخت به آسانی صورت گیرد. دمبرگ‌ها کشیده که برخی اوقات تا 13 سانتی متر نیز می‌رسند. پهنک برگ بیضی پهن تا بیضی کروی، 25-7 × 16-4، حاشیه‌ها صاف و گاهی موج‌دار، رگبرگ‌های اصلی 2 و به ندرت 3 جفت، رگبرگ‌های فرعی 6 تا 9 جفت. برگ‌های آویخته با دمبرگ‌های طویل با کوچکترین نسیم‌ها می‌رقصند و برخورد برگ‌ها به هم صدایی دلنواز شبیه صدای باران بوجود می‌آورد. پوست خاکستری کم‌رنگ که مرتبا به صورت تکه‌هایی کنده شده و مجددا بازسازی می‌گردد. تنه در درختان جوان گرد بوده و به موازات پیر شدن برآمدگی‌ها و شیارهای بی‌نظمی روی آن ایجاد می شود. میوه‍‎ها به صورت جفتی رشد می‌کنند و بعد از رشد گل‌ها را می‌پوشانند. میوه‌های رسیده ارغوانی رنگ هستند.

تولید مثل

برای تشکیل میوه، همانند سایر گونه‌های انجیر، فعالیت زنبورهای گرده افشان الزامی است، به طوری که در مناطقی که این حشرات وجود ندارند میوه‌ای تشکیل نمی‌گردد . میوه‌های رسیده توسط پرندگان خورده می‌شوند، همانند انجیر بنگالی بذرها بوسیله پرندگان به روی یک درخت انتقال می‌یابند، جوانه زده و به صورت اپی‌فیت روی درخت میزبان رشد می‌کند. بسته به نوع درخت میزبان و شرایط اقلیمی ممکن است میزبان بوسیله فشار آوردن به ریشه این درخت آن را از پای درآورد، به هر حال این بدان معنا نیست که انجیر بنگالی و معابد گیاهانی پازیت هستند، این درختان از گیاه میزبان تغذیه نمی‌کنند بلکه مواد غذایی خود را از باران و هوا بدست می‌آورند تا اینکه ریشه‌های هوایی آن‌ها به زمین برسد.

تکثیر

تکثیر این درخت از طریق بذر و قلمه امکان‌پذیر است. تکثیر از طریق قلمه متاسفانه به خوبی انجیر بنگالی توسعه نیافته است. اخیرا توجه به فنون کشت بافت برای تکثیر انبوه و حفظ ذخیره ژنی گیاهان دارویی کمیاب و در معرض خطر انقراض افزایش یافته است. توسعه فنون ریز ازدیادی برای انجبر مقدس امری لازم تلقی می‌شود، ولی اطلاعات بسیار کمی در ارتباط با این موضوع در دسترس است. در آزمایشی که ریز‌نمونه، جوانه‌انتهایی و جانبی شاخه‌های جوان بود بهترین شاخه‌انگیزی در محیط ام. اس. همراه با 5/0 میلی‌گرم بر لیتر BAP و 1/0 میلی‌گرم بر لیتر IAA مشاهده شد که 78 درصد ریزنمونه‌ها در هر کشت 16 شاخه تولید کرد.

عکس‌ها از دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین

Photos from Ramin Agricultural & Natural Resources University

[1] Pollinator wasp

[2] نام علمی زنبور گرده افشان انجیر مقدس Blastophaga quadraticeps است.

[3] Ficus benghalensis

[4] Epiphyte

[5] Aerial root

[1] Evergreen

[2] Monsoon

[3] Semi - deciduous

[4] Deciduous

[5] Figs

[1] Bambay

[2] Siddhartha